ASEAN Consulting Joint Stock Company (ACC)

Năm 2014, kinh tế Việt Nam đã dần ổn định về tình hình kinh tế vĩ mô. Bức tranh kinh tế vĩ mô, nếu nhận xét theo đúng như những kết quả mà ngành thống kê báo cáo, cho thấy nhiều điểm sáng. Lạm phát được giữ ở mức thấp do nhiều nguyên nhân, trong đó có việc giá dầu giảm dẫn đến chi phí đầu vào của nhiều ngành sản xuất giảm. Tỉ giá được giữ ở mức tương đối ổn định. Tốc độ tăng trưởng ở mức khá so với tình hình chung của thế giới, đạt 5,98%. Xuất khẩu tăng trưởng tốt, đặc biệt nhờ vào sự gia tăng đầu tư trên 10%, trong đó có phần lớn động lực nhờ đầu tư từ khu vực kinh tế Nhà nước, đầu tư từ tín dụng (tăng 19%) và Nhà nước vay hệ thống tài chính (tăng 34%). Nợ công của Việt Nam hiện nay ở quanh mức 60%, thấp hơn mức nguy hiểm 65% theo nhận định của một số chuyên gia kinh tế. Lạm phát được giữ quanh mức 5%, mức lý tưởng cho sự phát triển bền vững.

Tuy nhiên, hình ảnh bức tranh kinh tế vĩ mô sáng dần chưa đủ để làm mờ những góc khuất của bức tranh tổng thể về năng lực cạnh tranh của nền kinh tế so với các quốc gia khác.

Tăng trưởng của Việt Nam hiện nay chủ yếu vẫn còn dựa vào đầu tư để tăng trưởng. Năng suất tổng hợp để tính chỉ số TFP về lao động vẫn còn thấp. Theo nhà nghiên cứu Phạm Chi Lan tại một buổi hội thảo ngày 5/2, trong mô hình các yếu tố thành công của nền kinh tế chỉ có yếu tố khai thác cơ hội toàn cầu Việt Nam được đánh giá ở mức khá, còn lại các yếu tố khác như tỉ lệ tiết kiệm và đầu tư, nỗ lực phân bổ thị trường, và cam kết của chính phủ vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Cải cách cơ cấu vẫn còn chậm, năng suất lao động thấp cùng với năng lực cạnh tranh thấp và còn có khả năng tiếp tục suy giảm.

Bên cạnh đó, tình hình chung của kinh tế Việt Nam là đang chuyển mình: chuyển mình theo những sự thay đổi của kinh tế vĩ mô và chuyển mình trong hội nhập do sự tham gia sâu rộng vào quan hệ kinh tế quốc tế. Việt Nam trong các năm tới sẽ hoàn thành nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương quan trọng, đặc biệt là Hiệp định đối tác chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) và cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC). Hội nhập AEC, cấp độ hội nhập được đẩy đến cấp độ trên mức 3– liên minh thuế quan và gần đến mức 4 – thị trường chung. Tuy vẫn còn khá xa AEC mới có thể sử dụng đồng tiền chung như EU, trước mắt cánh cửa đã mở rộng cho hàng hóa của các quốc gia ASEAN tràn vào thị trường Việt Nam. Thị trường của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay phải hiểu xa hơn không còn bó hẹp trong một thị trường 90 triệu dân, mà ít nhất cũng đã đạt đến xấp xỉ 250 triệu dân – dân số chung của thị trường AEC. 

Trước thực tế đó, có thể thấy năm 2015 và các năm tới yêu cầu bức thiết tiếp tục đặt ra với các doanh nghiệp Việt Nam là sự thay đổi, hay nói theo thuật ngữ chuyên môn là tái cấu trúc.

Tất nhiên, không phải hễ nói đến thay đổi hay tái cấu trúc là thực hiện một cách dễ dàng và tùy tiện. Các doanh nghiệp mong muốn tái cấu trúc trước hết cần xác định được bản thân và năng lực đang ở đâu trong bản đồ kinh tế Việt Nam, tác động của kinh tế vĩ mô đến nguồn lực doanh nghiệp sẽ như thế nào và cần xác định tầm nhìn cho riêng mình. Kế đến mới bàn đến chuyện xây dựng chiến lược và tổ chức nguồn lực. Chiến lược cần cụ thể, rõ ràng, có tính đến việc tạo lập những thành công ngắn hạn và làm sao để giữ vững, duy trì được những thành công đó, trên cơ sở đó vươn đến những mục đích xa hơn và đạt mục tiêu dài hạn.

Tái cơ cấu chưa bao giờ là câu chuyện dễ dàng, theo như một số liệu thống kê trên thị trường Mỹ, 80% doanh nghiệp gặp thất bại khi tái cấu trúc và trong 70% doanh nghiệp gặp thất bại khi tái cấu trúc có 85% thất bại từ nhân tố chủ quan như tài chính, quá trình thực hiện, chuỗi cung ứng. Chiến lược cũng là một nhân tố quan trọng trong tái cấu trúc, đặc biệt khi tính đến các dự báo về sự thay đổi của các yếu tố vĩ mô. Các công ty đa quốc gia thắng lợi nhờ khả năng dự báo những tác động của các yếu tố vĩ mô như sự thay đổi thể chế chính sách và pháp luật, thay đổi trong quan hệ  kinh doanh quốc tế.

Việc tính toán tác động của TPP và AEC đối với chiến lược của các tập đoàn lớn, theo ông Phạm Phú Ngọc Trai, chủ tịch công ty GIBC, đã được đưa vào để xây dựng chiến lược kinh doanh từ cách đây 2 – 3 năm. Theo ông Trai, không có một giải pháp cụ thể nào về nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp  mà chính doanh nghiệp  phải vận động thay đổi. thay đổi không phải là “tùy” và “tiện” mà phải định vị được doanh nghiệp  mình ở đâu, quản trị được rủi ro và có tính kỷ luật. Chính phủ đã và đang có những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp  hội nhập, nhất là doanh nghiệp  tư nhân, tuy nhiên trước tiên doanh nghiệp  phải tự thân vận động để đón cơ hội hội nhập và cạnh tranh sòng phẳng.

Đổi mới vừa là mục tiêu, đồng thời phải là động lực khi sự cạnh tranh ngày nay mang tính toàn cầu. Nhưng lúc nào phải tái cấu trúc lại là một phạm trù liên quan mật thiết đến tâm lý. Mà tâm lý thường là ngại thay đổi. Các ban tổng giám đốc, đặc biệt người đứng đầu, thường có khuynh hướng lần lữa, không hành động đúng lúc cho việc tái cấu trúc, dù đã biết vì sao phải tái cấu trúc và nên làm như thế nào. Và tái cấu trúc, khi không có sự nhất quyết, sẽ chỉ là hành động lúc doanh nghiệp đã ở trong tình trạng nguy kịch, sắp phá sản.

Tái cấu trúc một doanh nghiệp nếu không làm chủ được thời điểm (lúc nào) sẽ rơi vào thế bị động, gây chấn động, sóng gió. Chọn sai thời điểm thì những nhận thức vì sao cần tái cấu trúc và phải làm như thế nào dù trước đó đã được nhận dạng, có thể bị phân hóa. Trong thế nguy khốn, làm ngược lại những gì đã phân tích là chuyện thường xảy ra.

Khi khảo sát kỹ các doanh nghiệp có sự phát triển mạnh và bền vững, ta thường thấy những điểm chung như sau: tái cấu trúc là một hệ quả của sự cải tiến liên tục để đáp ứng sự thay đổi không ngừng của cơ chế thị trường, công nghệ và khoa học, môi trường nhân văn và sinh thái. Các ban tổng giám đốc không được chủ quan xem thành công của hiện tại là bất biến, và đôi khi phải thành lập riêng một bộ phận để quản lý chung việc tái cấu trúc.

Theo lý thuyết về tái cấu trúc, ngoài việc thiết lập các mảng chức năng và xem xét các nhiệm vụ của từng bộ phận, chúng ta còn phải chú ý tới các quy trình hoàn thiện từ khâu nguyên liệu cho tới sản xuất, tiếp thị và phân phối”

Việc đánh giá lại hoạt động của doanh nghiệp, tìm ra điểm khác biệt nổi bật thật sự qua một loạt hoạt động tái cấu trúc sẽ giúp các doanh nhân phát hiện ra các lỗi cần khắc phục, cũng như những liều thuốc để tìm thấy thành công trong khó khăn.

Nhìn chung, trong năm 2015 và những năm sắp tới, trong không khí đổi mới và chuyển mình của nền kinh tế để đón đầu làn sóng hội nhập, yêu cầu đặt ra là các doanh nghiệp phải bảo đảm tính cạnh tranh của doanh nghiệp mình. Điều này có thể được thực hiện nhờ sự sáng suốt, quyết định đúng đắn của doanh nghiệp trong những chiến lược tái cấu trúc. Tái cấu trúc được dự đoán sẽ tiếp tục là điểm nhấn của nền kinh tế trong năm 2015, bên cạnh những hoạt động khác.